Ο ηρωισμός ενός λαού και η προειδοποίηση της Ιστορίας

Η ελληνική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Εμμ.Τσουδερό, μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της χώρας μας από τους Γερμανούς, κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, κατέφυγε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο πολεμικός ελληνικός στόλος κατέφθασε και αυτός στην Αίγυπτο.

Στην Αλεξάνδρεια μαζί με την κυβέρνηση Τσουδερού έφτασαν 32 αξιωματικοί, 65 υπαξιωματικοί και στρατιώτες, ήδη όμως στην Αίγυπτο υπήρχε ένα τάγμα, από Δωδεκανήσιους και Αιγυπτιώτες Έλληνες, περίπου 600 αντρών. Σε αυτούς προστέθηκαν, τα πληρώματα των πλοίων ενώ συγκροτήθηκε στρατός ξηράς και αεροπορίας, κυρίως από άντρες που έφυγαν από τα νησιά μας.

Έτσι δημιουργήθηκαν οι Ι και ΙΙ ταξιαρχίες της Αιγύπτου, ένα Σύνταγμα Τεθωρακισμένων Οχημάτων, ο Ιερός Λόχος (καταδρομείς), το ελληνικό ναυτικό [ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος στόλος στην Μεσόγειο] ενώ στην αεροπορία συγκροτήθηκαν 5 μοίρες διώξεων και βομβαρδισμού. Οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις υπήχθησαν στις αγγλικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής που είχαν αναλάβει την εκπαίδευση, τον εφοδιασμό και τον εξοπλισμό τους.

Επικεφαλής των σωμάτων στρατού διορίστηκαν αξιωματικοί που είχαν υπηρετήσει την μεταξική δικτατορία. 

 Η ίδρυση της ΑΣΟ

Στον ελληνικό στρατό -με αφορμή τον μεγάλο αντιστασιακό αγώνα του ΕΑΜ- ιδρύθηκε η  Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση / ΑΣΟ, τον Οκτώβριο του 1941 και είχε καθαρά αντιφασιστικό πρόσημο, με αίτημα τον εκδημοκρατισμό του στρατού. Λίγο αργότερα, ιδρύθηκε η αντίστοιχη οργάνωση στο Ναυτικό, η ΑΟΝ και στα μέσα του 1942 η αντίστοιχη οργάνωση της αεροπορίας, η ΑΟΑ. Και οι τρεις αυτές οργανώσεις περιλάμβαναν στις γραμμές τους το 90% των στρατιωτών, των ναυτών και των αεροπόρων. Όλο αυτό το αντιφασιστικό δίκτυο και στα τρία σώματα στρατού ενισχύθηκε με την ίδρυση στο Κάιρο του “Εθνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου – ΕΑΣ”. 

Προς τα τέλη του 1942 η Ι ταξιαρχία, που βρισκόταν στη Συρία, προωθείται στο μέτωπο για να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις του Ρόμελ στο Αλαμέιν.

Το 1943 το ελληνικό στρατιωτικό σώμα βρίσκεται σε αναβρασμό, με εκβιαστικές παραιτήσεις βασιλικών αξιωματικών εν καιρώ πολέμου, με συλλήψεις δημοκρατικών αξιωματικών από την ελληνική κυβέρνηση αλλά και από τους Άγγλους.

 Τα δραματικά γεγονότα του Απριλίου του 1944

Και τα τρία σώματα στρατού δήλωσαν με ψηφίσματα την ικανοποίησή τους για την ίδρυση της ΠΕΕΑ στην Ελλάδα. 

Στις 31 Μαρτίου 1944 μια επιτροπή 14 αξιωματικών απ’ όλα τα όπλα, πλην του Ναυτικού, [το 95% των πληρωμάτων στα καράβια είχαν υπογράψει το ψήφισμα] με τον τίτλο «Επιτροπή Εθνικής Ενότητας Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων Μ. Ανατολής» αιτήθηκε συνάντηση με τον Εμμ. Τσουδερό ώστε να ζητήσουν σχηματισμό κυβέρνησης σε συνεργασία με την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης / ΠΕΕΑ.

Αυτή η αντιφασιστική κινητικότητα στον ελληνικό στρατό, επηρεασμένη και από την ΕΑΜική δράση στην Ελλάδα, προβλημάτισε τους Άγγλους και φυσικά δεν τους άρεσε καθόλου αυτή η εξέλιξη. Όταν κατέστρωναν σχέδια πώς θα εξουδετερώσουν το ΕΑΜ / ΕΛΑΣ, δεν είχαν φανταστεί πως υπήρχε κάτι αντίστοιχο σε δυναμική και στην Μέση Ανατολή. Αποφάσισαν, λοιπόν, να τελειώσουν μία και καλή με αυτό το κίνημα. Οι Άγγλοι θεώρησαν αυτή την κίνηση ως επανάσταση που έπρεπε να καταπνιγεί. Ο Τσουδερός διατάζει τη σύλληψη των μελών της επιτροπής, ενώ παράλληλα οι Άγγλοι κυκλώνουν το 4ο τάγμα (στο Κασσασίν) και αφοπλίζουν τα 2/3 του συντάγματος του πεδινού πυροβολικού και τους οδηγούν σε αγγλικό στρατόπεδο στις Πυραμίδες, τα στρατόπεδα τα έλεγαν «σύρματα». 

Σύμφωνα με τον καθηγητή Προκόπη Παπαστράτη η επιτροπή “λογάριασε χωρίς τους Άγγλους. Έτσι παραιτείται ο Τσουδερός και τη θέση του παίρνει ο Σ.Βενιζέλος ο οποίος θα αναλάβει την ευθύνη για την αιματηρή καταστολή του κινήματος τον Απρίλιο του 1944”.

Οι Άγγλοι ήταν ανένδοτοι, υποστήριζαν τον πλήρη αφοπλισμό του ελληνικού στρατού, γι’ αυτό προχώρησαν και σε μαζικές συλλήψεις. Η επέμβαση των Άγγλων ήταν άμεση με σκοπό τον πλήρη αφοπλισμό και διάλυση των 3 σωμάτων στρατού. Πολιόρκησαν για 16 ημέρες την Ι ταξιαρχία κοντά στο Αλαμέιν και τους έκοψαν τον ανεφοδιασμό σε τροφή και νερό. Ταυτόχρονα συνέλαβαν και 280 στρατιώτες που τους οδήγησαν στο στρατόπεδο Μένα, κοντά στις πυραμίδες της Αιγύπτου. Αυτή η προσφιλής, συνήθης και ωμή στρατιωτική επέμβαση των Άγγλων προκάλεσε την αντίδραση των Ελλήνων στρατιωτών οι οποίοι κατέλαβαν το στρατόπεδο και απελευθέρωσαν τους κρατούμενους. Εν τω μεταξύ το ελληνικό ναυτικό εξέδωσε ανακοίνωση συμπαράστασης στους Έλληνες στρατιώτες.

Στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας που είχε ελλιμενιστεί  ο ελληνικός στόλος, κατέφτασε μεγάλη ναυτική αγγλική δύναμη. Στην απειλή πως θα βυθιστούν τα ελληνικά πλοία, παραδόθηκαν στους Άγγλους.

 Στρατόπεδα συγκέντρωσης και φυλακές

Οι Άγγλοι δεν θα επέτρεπαν δράση, σε σύμμαχα στρατεύματα, που δεν θα την ήλεγχαν. Γι’ αυτό ο ίδιος ο Τσόρτσιλ καθοδήγησε τις αγγλικές κινήσεις. Άλλωστε τον Απρίλιο του 1944 οι Ιταλοί είχαν παραδοθεί προ πολλού, οι Σοβιετικοί είχαν μπει στην Ευρώπη, οι Σύμμαχοι πλησίαζαν προς τη Ρώμη και η Μεσόγειος δεν ήταν πλέον πολεμικό θέατρο.

Οι Έλληνες στρατιώτες κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβυκή έρημο και την Ερυθραία, τους συμπεριφέρθηκαν χειρότερα και από αιχμαλώτους, τους επιτίθεντο με ξιφολόγχες, ρόπαλα, σιδερογροθιές. Προσπάθησαν να σπάσουν το ηθικό τους με στερήσεις, βασανιστήρια. Οι άντρες και οι αξιωματικοί που είχαν περιοριστεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν 14.000 ενώ περίπου 300 αξιωματικοί και στρατιώτες αργοπέθαιναν στις φυλακές της Αμπασία, του Μουστάφα, του Ναμπλούς, του Άγκαμι και του Κεμπέιτ του Σουδάν, χωρίς κρεβάτια, χωρίς κουβέρτες. 

Στήθηκαν ναυτοδικεία και στρατοδικεία. 

Έξι μήνες κράτησαν φυλακισμένους τους πολεμιστές της Ι Ταξιαρχίας που πολέμησαν στο Αλαμέιν και το ηρωικό ναυτικό που συμμετείχε στις επιχειρήσεις στο Αιγαίο. 

Η ελληνική κυβέρνηση, με τα πολλά, κατάφερε να συγκροτήσει την ΙΙΙ ταξιαρχία που την ονόμασε “Ορεινή” αφού αντί για 6.000 άντρες είχε μόνο 2.000. 

Με τη συμμετοχή του ΕΑΜ, στην κυβέρνηση Γ.Παπανδρέου, οι κρατούμενοι συγκρότησαν 7 τάγματα τα οποία, κάποια από αυτά, χρησιμοποιήθηκαν για καταναγκαστικά έργα όπως οδοποιία, καθάρισμα  / επισκευή λιμανιών. Όσοι δεν μπήκαν σε τάγμα εξακολούθησαν να κρατούνται στα στρατόπεδα.

Αν πάλι θέλαμε να δούμε το Κίνημα της Μέσης Ανατολής και τη συντριβή του από μίαν άλλη οπτική γωνία θα λέγαμε ανεπιφύλακτα -και χωρίς το κίνδυνο να σφάλουμε- πως ήταν η προειδοποίηση της ιστορίας προς τον ελληνικό λαό για όσα έμελλε να συμβούν λίγους μήνες αργότερα με τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα. Δυστυχώς, η ηγεσία του ΕΑΜικού κινήματος, αυτή την προειδοποίηση δεν την αντιλήφθηκε ως τέτοια.

Λίγες ημέρες μετά η ΠΕΕΑ, και το ΚΚΕ αντί να στηρίξουν τους φυλακισμένους στρατιώτες υπέγραψαν τη Συμφωνία του Λιβάνου (17-20 Μαΐου 1944) σε ένα συνέδριο που έγινε για την ενότητα της χώρας γυρνώντας την πλάτη στους χιλιάδες φυλακισμένους.

Το κυριότερο όμως είναι πως η ελληνική αντιπροσωπεία της ΠΕΕΑ και του ΕΑΜ δεν κατάφεραν να δουν στην πραγματικότητα, ποιοι ήταν οι Άγγλοι και τι σκοπό είχαν. Διότι ο απηνής διωγμός χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτών φανέρωνε τις διαθέσεις τους, ενώ αυτοί στρουθοκαμήλιζαν.

Σε διαφορετική ανάγνωση πιθανόν να είχαμε αποφύγει και τα Δεκεμβριανά.

Η ιστορία προειδοποιεί, δείχνει και φυσικά δεν συγχωρεί την πολιτική αφέλεια.

Η ιστορία προειδοποιεί και οφείλεις να την ακούς. Αυτό που έκαναν οι Άγγλοι λίγους μήνες πριν τα Δεκεμβριανά ήταν καμπανάκι το οποίο η ΠΕΕΑ δεν το άκουσε. Δεν διάβασε τα σημάδια. Δεν καταδικάζεις το κίνημα των στρατιωτών, προβληματίζεσαι! Θα είχαν πάρει άλλη τροπή τα Δεκεμβριανά αν η ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ «διάβαζαν» με προσοχή τα γεγονότα της Μέσης Ανατολής.

Βιβλιογραφία:

Γιώργη Αθανασιάδη, Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας. Μέση Ανατολή 1941-44, Αθήνα 1975

Βασίλη Νεφελούδη, Έλληνες πολεμιστές στη Μέση Ανατολή, εκδόσεις Ο Ρήγας, Αθήνα 1945