Kwetsbare deal houdt stand: wat gevechtspauze in Gaza heeft opgeleverd

Sinds vrijdag heeft Hamas gijzelaars vrijgelaten, én aan de andere kant zijn er Palestijnen vrijgelaten die in Israëlische gevangenissen zaten. Wat heeft de gevechtspauze van vier dagen opgeleverd? “Het is een breekbare deal, maar het houdt stand.” We beantwoorden vijf vragen.

1. Een vierdaagse gevechtspauze: wat was er precies afgesproken? 

Na ruim zes weken oorlog is er sinds vrijdag een tijdelijk staakt-het-vuren van kracht. Dat betekent: geen gevechtshandelingen in de Gazastrook – in ieder geval niet in het zuiden. En Hamas mag geen raketten afvuren op Israël. De diplomatieke doorbaak was er gekomen dankzij bemiddeling van Qatar, de Verenigde Staten en Egypte.

In die periode van vier dagen zou Hamas in ieder geval 50 Israëliërs vrijlaten, die met geweld zijn gekidnapt tijdens de terreuraanvallen van 7 oktober. In de Gazastrook werden ongeveer 240 mensen door Hamas vastgehouden, veruit de meesten van hen zijn Israëlisch staatsburger. Eén gijzelaar is door het Israëlische leger bevrijd, en twee gijzelaars zijn dood gevonden in de Gazastrook.

Aan de andere kant is Israël akkoord gegaan met het vrijlaten van 150 Palestijnse gevangenen. Volgens de laatste cijfers zitten er 4500 Palestijnen vast in gevangenissen in Israël.

Onderdeel van de deal is dat er elke dag vele vrachtwagens met brandstof en humanitaire hulp de Gazastrook binnen mogen. Maar welke afspraken hierover precies zijn gemaakt, is niet helemaal duidelijk.

2. Wat is daar tot nu toe van terechtgekomen?

Er is niet gebombardeerd, en gijzelaars en gevangenen zijn uitgewisseld met elkaar. “Beide partijen hebben zich grotendeels aan de afspraken gehouden”, zegt Pepijn Nagtzaam, journalist voor RTL Nieuws in het Midden-Oosten. “Er zijn verschillende incidenten geweest, maar tot nu toe houdt de fragiele deal stand.”

Vlak na het ingaan van de gevechtspauze vuurde Hamas nog raketten af, en er is door het Israëlische leger meerdere malen geschoten op burgers die naar het noorden van Gaza wilden. “Daarnaast is het op de Westelijke Jordaanoever nog steeds erg onrustig – het Israëlische leger heeft meerdere invallen gedaan, er zijn meerdere Palestijnen doodgeschoten en tientallen opgepakt. Maar daar ging deze deal niet over.”

In de eerste drie dagen zijn er door Hamas al 58 gijzelaars vrijgelaten, voornamelijk vrouwen en kinderen. Het gaat om 40 Israëliërs, 17 Thai, en één Filipijn. Dat betekent dat er nog ongeveer 180 gijzelaars vastzitten, onder wie de Israëlische Nederlander Ofir Engel. Alle vrijgelaten gijzelaars maken het goed, zegt een woordvoerder van een Israëlisch ziekenhuis. “Ondanks de zware omstandigheden waarin ze verkeerd hebben.”

In ruil hiervoor heeft Israël 117 Palestijnen vrijgelaten. Het Israëlische ministerie van Justitie heeft voordat het staakt-het-vuren inging een lijst gepubliceerd van 300 Palestijnse gevangenen die kans maken op vrijlating. Op de lijst staat zeker 33 vrouwen en 123 kinderen, blijkt uit een analyse van nieuwszender Al Jazeera. Wat verder opvalt, is dat er veel jonge mannen op staan die in het afgelopen jaar zijn opgepakt en nog in afwachting zijn van hun proces. Een deel van het zit vast voor het gooien van stenen naar Israëlische militairen. Anderen worden beschuldigd van poging tot moord, maar er valt niet te zeggen of dat terecht of onterecht is.

3. Wat betekent de gevechtspauze voor Palestijnen in Gaza?

Het staakt-het-vuren is voor bewoners van het zwaar gebombardeerde gebied niet meer dan een een moment om adem te halen. Er zijn daadwerkelijk meer vrachtwagens met humanitaire hulp, maar het is veel te weinig. “De twee miljoen Palestijnen zijn wekenlang gebombardeerd, honderdduizenden van hen zijn dakloos geworden”, zegt Nagtzaam.

“Er is een tekort aan alles, er is te weinig hulp en de medische zorg is ingestort. Voor hen is het tijdelijke bestand absoluut welkom, maar geen oplossing. Deze dagen worden gebruikt om vast te stellen hoe het met hun huizen gaat, om op zoek te gaan naar vermiste familie en om te zoeken naar voedsel en medische hulp. In Gaza is er op dit moment te weinig van alles.”

4. Wat gebeurt er na de vierdaagse gevechtspauze?

Momenteel bereiden Israël en Hamas een vierde ruil voor: vandaag volgen er aan beide kanten opnieuw vrijlatingen. Vervolgens volgt een verlenging van het bestand van twee dagen. Israël heeft gezegd dat zolang een staakt-het-vuren wordt verlengd, elke dag 10 gijzelaars vrij moeten komen.

Families van de gijzelaars proberen ondertussen bij de Israëlische regering door middel van protesten de druk op te ketel te houden. Ze zeggen dat premier Netanyahu te weinig doet om de gijzelaars vrij te krijgen.

Maar Israël zegt óók dat ze wat hen betreft verder willen blijven gaan met het vernietigen van Hamas, met als doel dat zij geen macht meer hebben in Gaza. Daartoe zou Israël het grondoffensief willen uitbreiden. “En dan is het afwachten hoelang het Israëlische leger actief wil blijven in Gaza. Daar weten we momenteel weinig van”, zegt verslaggever Nagtzaam.

“Israël heeft eerder gezegd dat na de grootschalige operaties in het noorden van Gaza, ze Hamas ook in het zuiden willen bevechten. Dat betekent dat de mensen die vanuit het noorden naar het zuiden gevlucht zijn, geen kant op kunnen.”

5. Hoe groot is de kans dat alle gijzelaars en gevangenen vrijkomen?

Dat is volgens Nagtzaam niet te zeggen. “In dit akkoord zijn alleen voorwaarden voor de korte termijn opgenomen. Er zit niets in dat ook maar een beetje langdurig is. De grote vraag is hoe je tot een échte wapenstilstand komt. Wat Israël betreft is de oorlog niet voorbij. En dat is een moeilijk uitgangspunt om met Hamas over verdere vrijlatingen te onderhandelen.”

Bovendien is er ook nog een groep van zo’n 40 gijzelaars die niet in handen zijn van Hamas, meldt CNN op basis van een diplomatieke bron. En dat maakt het onderhandelingsproces nog wat ingewikkelder. Ze zouden vastgehouden worden door de Palestijnse Islamitische Jihad of andere individuen.