'Verrassende zet' van Omtzigt puur strategisch? Dit moet je weten

Pieter Omtzigt gaf gisteravond aan tafel bij Humberto tekst en uitleg.

Pieter Omtzigt heeft gisteravond ‘veel mensen in Den Haag verrast’ met het plotselinge nieuws dat hij niet verder wil praten aan de formatietafel. Informateur Plasterk noemde het maar een ‘warrig verhaal’, de PVV-, VVD- en BBB-leiders reageerden verbaasd. “Bij NSC waren vanaf het begin al veel twijfels over een coalitie”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie.

Even na 19.00 uur gisteravond bracht Pieter Omtzigt door middel van een brief naar buiten dat zijn partij, Nieuw Sociaal Contract (NSC), voorlopig klaar is met het coalitieoverleg. Dat heeft te maken met de ‘staat van de overheidsfinanciën’, legde Omtzigt uit.

Omtzigt zou pas gisteren zo’n twintig brieven hebben gekregen van de ministeries over de financiële verwachting voor de komende jaren. NSC ‘schrok’ van wat daarin stond en wil Nederlanders geen loze beloftes maken. “Bestaanszekerheid bouw je niet met luchtkastelen”, schreef Omtzigt.

Reden voor breuk is verrassing

“De reden die hij noemt voor de breuk heeft veel mensen verrast”, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. “Hij verwijt informateur Ronald Plasterk dat de informatie over de dreigende tegenvallers eerder op tafel had moeten komen te liggen.”

Bekijk hier wat Lambie verder zegt over de zet van Omtzigt:

De gesprekken tussen mogelijke coalitiepartners PVV, VVD, BBB en NSC leken de afgelopen dagen al niet soepel te verlopen. Deze andere partijen zien de reden die Omtzigt geeft dan ook als een ‘gelegenheidsargument’ om te kunnen stoppen met de onderhandelingen, zegt Lambie.

Hoop op gedoog- of minderheidskabinet

“Als je strategisch kijkt, kun je zeggen dat Omtzigt deze gesprekken nu afbreekt in de hoop uit te komen op een gedoogkabinet, minderheidskabinet of zakenkabinet”, legt Lambie uit.

Informateur Plasterk, wiens taak het is om te kijken of de vier partijen samen een regering kunnen vormen, reageerde gisteravond verbaasd op het nieuws van NSC. Hij had het zelf te horen gekregen via een appje. “Ik vind het een warrig verhaal”, zei Plasterk. Bekijk zijn volledige reactie hier:

Had Plasterk pas heel laat informatie over de overheidsfinanciën met de vier partijen had gedeeld? “Dat is eerlijk gezegd een beetje onzin”, zei de informateur daarover. Hij legde uit dat het om vertrouwelijke informatie ging, die pas vorige week binnen kwam en toen naar de formatietafel is gegaan.

Omtzigt gaat niet in op uitnodiging

Plasterk heeft de leiders van de onderhandelende partijen uitgenodigd om vanavond over de situatie te praten, maar Omtzigt heeft al laten weten niet op die uitnodiging in te gaan.

Linkse partijen in de Tweede Kamer willen intussen zo snel mogelijk een debat met Plasterk over de stand van zaken. “Nederlanders verwachten dat problemen worden opgelost, niet dat ze weglopen”, zei D66-leider Rob Jetten erover.

Omtzigt zelf reageerde gisteravond niet op vragen van journalisten, maar schoof wel aan bij Humberto. Daar benadrukte hij hoe belangrijk het voor hem was dat hij de brieven met financiële informatie van de ministeries éérder had gekregen. Maar, hij zei ook: ‘Natuurlijk was het een opeenstapeling’.

Gelekt aan De Telegraaf

De sfeer tijdens de coalitieonderhandelingen was niet altijd ‘geweldig’, verklaarde Omtzigt. Hij stoorde zich er ook aan dat een vertrouwelijk gesprek tussen de leiders van de PVV, VVD, NSC en BBB gelekt werd aan De Telegraaf.

“Het is mij niet onopgemerkt gebleven dat de onderhandelaars meer onaardige dingen dan aardige dingen over elkaar gezegd hebben”, zei Omtzigt.

Bekijk de interessantste delen van het gesprek aan tafel bij Humberto hier:

Omtzigt noemde nieuwe verkiezingen ‘op dit moment zeker geen reële optie’. De politicus zei wel dat het heel gebruikelijk is dat een eerste formatiepoging niet lukt, waarna partijen weer ‘opnieuw wegen’ wat ze moeten doen. “Je zorgt ervoor als politici dat je een manier vindt.”

Of de andere leiders er net zo over denken, is de vraag. BBB-leider Caroline van der Plas schrijf op X dat ze ‘verbijsterd’ is. PVV’er Geert Wilders noemt het ‘ongelooflijk teleurstellend’. “Ik begrijp er helemaal niets van”, schrijf hij.

Hoe nu verder?

Hoe gaat het nu verder? “Voorlopig is de route naar een rechts kabinet geblokkeerd door Omtzigt”, zegt Lambie. “Maar hij gooit de deur niet helemaal dicht. Hij wil na het eindverslag van Plasterk en na het debat misschien verder praten over andere mogelijkheden.”

Hoe dan ook: “Voorlopig zit de formatie in een impasse.” Uiterlijk maandag moet Plasterk zijn eindverslag inleveren.