"Moje koszmary są lepsze niż codzienność". 30-letni Ukrainiec o poborze

Ukraiński żołnierz 12. Brygady Sił Specjalnych

— Każdego dnia tracę znajomych. Ostatnio byłem na pogrzebie swojego kolegi z klasy. To bardzo trudne, gdy osoba z którą wspólnie się wychowywałeś, już nie żyje. — przyznaje 30-latek z Kijowa i opisuje ze smutkiem sytuację młodych Ukraińców, wysyłanych — często wbrew woli — na front. — Są “dowódcy”, którzy są gotowi wysłać swoich podległych na front, by zdobyć wyróżnienie za utrzymanie lub zdobycie kawałka ziemi. Sami przy tym znajdują się 20-30 km od linii frontu — podkreśla.

Od początku kwietnia na wojnę będą rekrutowani Ukraińcy od 25. roku życia. W czwartek w Ukrainie przyjęto ustawę o mobilizacji, nad którą debatowano od miesięcy — wprowadza między innymi elektroniczne wezwania do wojska. Jak widmo wysłania na front wpływa na Ukrainki i Ukraińców?

Rada Najwyższa Ukrainy przyjęła w czwartek 11 kwietnia ustawę o mobilizacji, która m.in. określa nowe zasady rekrutacji poborowych. Nowe prawo uchwalono po kilku miesiącach zwłoki i po zgłoszeniu tysięcy poprawek. W ramach nowego prawa rozszerzono uprawnienia do wydawania wezwań do wojska za pomocą systemu elektronicznego.

Co więcej, od początku kwietnia mobilizacji podlegają obywatele w wieku od 25 (wcześniej 27) do 60 lat. Ustawa mówi także, że obywatele Ukrainy na stałe mieszkający za granicą muszą zarejestrować się do służby wojskowej, choć w jaki sposób powinni to zrobić, wciąż nie zostało określone.

W związku ze zmianami w poborze do wojska rozmawiamy z 30-letnim Ukraińcem* z Kijowa.

“Dla mnie te dwa lata, to jak jeden dzień”

Anna Kruczyńska, Onet: Luty 2022 r. wstrząsnął twoim światem…

Na początku wojny, można było zauważyć wielokilometrowe korki z Kijowa. Ludzie uciekali przed wojną. W tym samym czasie pod wojskomatami można było dostrzec setki ochotników, gotowych wziąć broń, by Ukrainę. Niestety, obecnie brakuje takiego zaangażowania.

Widziałeś wtedy zapał do walki wśród znajomych, sąsiadów? Jak myślisz, skąd taka zmiana nastawienia?

W ciągu tych ostatnich dwóch lat każdy Ukrainiec i Ukrainka miał wielką motywację do pomocy armii. Latem 2022 r., w ciągu mniej niż tygodnia, ludzie przekazali ponad 600 mln hrywien na zbiórkę “Ludowe Bajraktary”. Nawet dzisiaj ruch wolontariatu nadal zaspokaja potrzeby armii, głównie dzięki datkom od ludzi. Choć darowizny są coraz mniejsze.

Powodem tego jest utrata motywacji poprzez zmęczenie, zarówno emocjonalne, jak i fizyczne, ale także fakt, że ludzie ubożeli w ciągu tych dwóch lat. Jednocześnie widzimy, że państwo, które w głównej mierze odpowiada za pokrycie zapotrzebowania na armię, jest uwikłane w afery korupcyjne. Drugim istotnym aspektem problemu jest brak jasności w procesie mobilizacji.

[object Promise]

Jednocześnie w mediach społecznościowych można zobaczyć nagrania, na których widać, jak osoby w kamuflażu, często używając przemocy, zmuszają mężczyzn do wsiadania do busów. Później czytasz, że byli to przedstawiciele wojskomatu.

Teraz ludzie ironizują:

[object Promise]

Szczerze mówiąc, problem z prawem dotyczącym mobilizacji istniał jeszcze przed rozpoczęciem wojny na pełną skalę. Istniało mnóstwo luk prawnych, które pozwalały uniknąć mobilizacji. Nie chcę tego unikać. Ale czy to daje prawo do brutalnego postępowania z takimi ludźmi, jak opisywałem wyżej? Czy to dodaje motywacji tym osobą które mają niepewność wymiany ciepłego łóżka na zimny okop?

[object Promise]

Rok temu wspominałeś, że byłbyś gotowy iść do wojska.

[object Promise]

Istnieją jeszcze dwie opcje. Pierwsza to przez centra rekrutacyjne, choć ich liczba jest niewiele i tu rekrutują do elitarnych oddziałów. Warto zauważyć, że proces rekrutacji do tych jednostek jest bardzo rygorystyczny i wymaga spełnienia wysokich standardów fizycznych. Możliwe jest również otrzymanie skierowania przez kierownictwo jednostki wojskowej. Mam znajomych wśród oficerów, którzy mogliby wystawić mi takie skierowanie, które pozwoliłoby mi dołączyć do nich.

W tym przypadku wszystko zależy od decyzji komisariatu wojskowego, który może zezwolić na takie skierowanie, ale także może go odmówić. Dalej, po akceptacji, zostaniesz skierowany do ośrodka szkolenia wojskowego, gdzie oficer może zdecydować o twoim przekierowaniu do innej jednostki.

[object Promise]

Z opowieści moich znajomych jasne staje się, że istnieją również wielkie problemy ze szkoleniem. Niestety, obecnie wojsko traktuje człowieka jako mięso armatnie, a nie potencjalnego specjalistę w sprawach wojskowych. Jak wytłumaczyć fakt, że od drzwi komisariatu do frontu mija miesiąc, dwa. Czy można przygotować osobę na taki okres?

Wielu znajomych ginie na froncie?

Każdego dnia tracę znajomych. W każdej rodzinie w Ukrainie tragedia tej wojny odciska swoje bolesne piętno. Niektórzy stracili swoje domy w wyniku kolejnych bombardowań i ostrzałów rakietowych. Inni tracą swoich ojców, synów czy sąsiadów. Znam historię, w której matka nie mogła pogodzić się ze śmiercią syna i popełniła akt samobójczy.

[object Promise]

Kiedy wchodzisz na cmentarz i widzisz tysiące flag na grobach poległych żołnierzy, przechodzisz przez aleję najlepszych synów Ukrainy, starając się przeczytać każde imię i zobaczyć każde zdjęcie. Ale ich jest tak wielu.

Procesja pogrzebowa jest tak trudna, że organizatorzy zapraszają kogoś do przemówienia, ale nikt nie ma odwagi się odezwać. Nawet jeśli ktoś zabiera głos, przemówienie zostaje przerwane, aby się opanować i nie płakać.

[object Promise]

Boję się, że gdy wrócę następnym razem, aby złożyć kwiaty na grobie przyjaciela, ta długa aleja bohaterów, która ostatnio była w połowie pełna, tym razem będzie już całkowicie zapełniona.

Nie każdy może się pochylić nad ciałem bliskich.

Niektórzy żołnierze są uważani za zaginionych. Mam historię znajomego, który ubiegał się o rezerwację mobilizacyjną do strategicznego przesunięcia. Musiał udać się do wojskomatui, aby złożyć swoje dane. Po przeszłości komisji lekarskiej, która jest wymagana w takich przypadkach, powiedziano mu, że osoba zajmująca się procesem rezerwacji nie pracuje tego dnia i poproszono go o powrót następnego dnia. Następnego dnia otrzymał jednak powołanie do wojska na swój domowy adres.

[object Promise]

Żeby otrzymać 15 mln hrywien odszkodowania za zmarłego na froncie członka rodziny musisz mieć dowód na to, że zginął walcząc. Znasz rodziny, które dostają odszkodowania?

[object Promise]

Dodatkowo, ludzie często napotykają trudności w otrzymaniu wypłat za śmierć żołnierza, ponieważ konieczne jest udowodnienie, że został on zabity podczas działań wojennych. To samo dotyczy rannych żołnierzy. Konieczne jest posiadanie dowodów i zeznań naocznych świadków potwierdzających, że byłeś ranny w trakcie wykonywania zadań bojowych.

Wielu z tych żołnierzy, którzy z powodu utraty zdolności do pracy nie mogą pełnić dalszych zadań wojskowych, pozostaje w służbie wojskowej. Pomimo tego, że nie są zwolnieni, otrzymują miesięcznie jedynie 700–800 hrywien (ok. 70 — 80 zł.) miesięcznego wsparcia pieniężnego. Zobowiązani do służby, nie mogą podjąć pracy i nie są w stanie zapewnić sobie i swoim rodzinom wystarczających środków do życia. Moim zdaniem, to sytuacja sprzeczna z normami moralności i prawem.

Widzisz jakąś zmianę, która może nadejść w waszej codzienności, w związku z nową ustawą poborową?

Na pewno w wyniku wojny zmienił się rynek pracy — jest bardzo duże bezrobocie, a powołania do wojska sprawiły, że w sferze usług pracują wyłącznie nastolatkowie oraz osoby do 25. roku życia. Przedsiębiorcy nie chcą zatrudniać osób, które mogą być zaraz zabrane na front.

Ale moim zdaniem nowa ustawa niczego nie zmieni. Znowu wracam się do tematu motywacji: czy będę zmotywowany walczyć po tym, jak mnie pozbawiono podstawowych praw, na przykład prawa przemieszczania się?

[object Promise]

Swoim działaniem społeczeństwo pokazało, że jest gotowe wesprzeć armię poprzez zbiórki, to świadczy o dojrzałości. Chciałbym mieć pewność “sprawiedliwej” mobilizacji — kiedy spełnia swój obowiązek wobec państwa, a państwo spełnia swoje zobowiązania.

Jak to rozumiesz?

Oczekuję, że państwo zapewni mi odpowiednie szkolenie, zabezpieczenie socjalne.

[object Promise]

Wyjechałbyś z Ukrainy?

Staram się o tym nie myśleć. Obecnie, jak każdy mężczyzna w wieku poborowym mam zakaz opuszczenia państwa. Istnieją różne sposoby, także nielegalne, aby wyjechać. To kwestia pieniędzy. Jednak, kiedy opuszczę moje państwo, zostawię tu swoją rodzinę, przyjaciół.

[object Promise]

Mówi się, że wsparcie na Ukrainę — nawet w Polsce — słabnie.

Naprawdę dziękujemy, bo gdyby nie wy i wasze wsparcie po 24 lutego 2022 r., to byłaby jeszcze większa tragedia.

[object Promise]

Mamy do czynienia z nieproporcjonalnie wielkim wrogiem, który przez całą swoją historię prowadził barbarzyńskie podboje swoich sąsiadów.

[object Promise]

A jeśli upadniemy, czy jest pewność, że nasz wróg, upojony zwycięstwem, nie będzie chciał iść dalej? Przecież, jak pokazuje historia, zawsze pragnął coraz więcej.

*

*Personalia rozmówcy do wiadomości redakcji.